İyi insan, insani değerleri yüksek olan insandır.
- Eş seçiminde ne gibi kriterlere dikkat edilmeli? Kriter gerekli mi, ya da kriter mevzu bahis olduğunda o evlilik aşk evliliği olmaktan çıkar mı?
- İnsanın hayatında önemli iki tasarruf vardır. Biri eş seçimi, biri de meslek seçimi. Bu iki tasarrufta da muhakkak belli ölçütlerin olması gerekir. Bu ölçütlerin olması da aşka mani değildir. Aksine, bu ölçütler aşkın uzun vadeli olmasını sağlar. Her iyi evlilik, iyi bir aşkla mı başlar, iyi bir aşkla mı devam eder? Aşk iyi evliliğin sebebi midir, sonucu mudur? Bu soruları sorduğumuzda birbirine aşık olarak evlenen kişiler; iyi iş birlikleri de kurabiliyorlarsa iyi aşıklar olabilirler. İşbirliği kuramazsanız, o aşk da buharlaşır. Ömür boyu süren aşklar, işte bu iyi işbirliklerinin sonucunda ortaya çıkıyor. Eş kriterleri iyi işbirliği kurmanın kriterleridir. - Evlilik yaşı var mı? Ruhsal olgunluğa erişmeden evlilik doğru mu? Peki ruhsal olgunluk mümkün mü?
- Nasıl ki bir öğrencinin okula başlaması için, öğrenci olgunluğu gerekiyorsa; evlilikte de eş olgunluğu gerekir. Mesela, evlilik olgunluğuna erişmeden evlenen bir erkek, üç ay sonra: ‘Benim kendi hayatım var. Bana sakın karışma diyebiliyor. Bu tür söylemlerin geçtiği evlilikler, ortak alan bilinci ya da ‘biz’ bilincini oluşturamayan evliliklerdir, ideal evliliklerde ‘biz’ bilinci oluşmalıdır. Herkesin kendi özel alanları da vardır ama ortak alanları da olmalıdır. Evlilik iki ayrı cumhuriyetin federasyon kurmasıdır.
Evlilik, iki tarafın birbirlerinin kişiliklerini yok sayması demek değildir. Ortak hareket edebilmek demektir. Kendisini ve ilişkisini yönetebilecek seviyeye gelmiş olanlar, evlilik olgunluğuna ulaşmış insanlardır. Bu konuda mevcut testler ve ölçekler de var. Benim de ‘Evlilik Niyet Sözleşmesi’ adını verdiğim bir sözleşme var. İki taraf da evliliği içselleştirebilecek durumda, bu sözleşmeye imza atabilecek olgunluktalar ise evlenmekten korkmasınlar. - Evlilikte, eşler arasında ‘tahammül’ ve ‘katlanma’ gibi sözcükler aslında hangi durumlara işaret ediyor? Doğal mı bu kelimelerin kullanılması?
- ‘Sen benim imtihanımsın, senin sayende cenneti kazanacağım’ diyenler de var mesela. Evlilik sürecinde tarafların, bir takım hareketlerine yahut özelliklerine tahammül edebilmesi gerekebilir. Bu insan ilişkilerinde de böyledir, insanların hayatları düz çizgilerden ibaret değildir. İnişler, çıkışlar ve yokuşlar vardır. Evlilik bir dağa çıkmak gibiyse; o yolda sadece çiçekler yoktur. Taşlar, çukurlar, tepeler de vardır. Bunları aşmak gerekir. Böyle durumlarla karşılaşıldığında, el ele vermek gerekir. İçinde sevgi olan tahammül faydalıdır. - İdeal evlilik uğruna kişisel özellikler zaman zaman göz ardı ediliyor. Evlenmeden önce eş adayları birbirlerinin kişisel özelliklerini nasıl anlayabilir?
- Tabii bunlar yüzde 100 anlaşılmıyor. Ama bir insan %70-80 bu kişi bana göredir diyebiliyorsa; ‘Bismillah’ deyip gitmesi gerekir. Kişilik özelliklerin anlaşılabilmesi için kişisel alanlara bakmak gerekir. Kişilik özellikleri birlikte yaşamaya uygun mu ona bakılmalı. O kişinin şu andaki yaşam stiline, sorun çözme stiline bakılmalı. Gelecek vizyonun da ortak olması gerekir. Bu üç alanda benzerlik önemli. Özgeçmişlerinde, ortak ilgi alanlarının da çok olması gerekir. Kişilik özelliklerinden çok bu ortak alanlar önemli. Bazen bakıyorsunuz iki zıt kişilik de çok mutlu evliliklerini sürdürebiliyorlar. - İdeal evlilik gibi bir ifade doğru mu? Dayatılan ideal evlilik mefhumu sağlıklı mı?
İdeal evlilikte ideal eş vardır. İdeal eşin temel ölçütü ideal insandır. İdeal insanın temel ölçütüyse iyi insandır. İyi bir insansa ve öyle biliniyorsa, iyi bir eş de olur. İyi insan, insani değerleri yüksek olan insandır. Bir erkek, çok zengin olabilir. Ama iyi bir eş ve iyi bir baba olamayabilir. - Maddiyat evliliği nasıl etkiliyor?
- Evliliklerde belli başlı sorun alanları vardır. Bunlar; çocukların eğitimi, yakın akraba evliliği ve paranın kullanılmasıdır. Burada genel kaynak yönetimi kuralları geçerlidir. Sınırlı kaynakların, sınırsız hedefler için kullanılması hedeflenir, insan ilişkilerinde de psikolojik ve sosyal sermayeler vardır. Bu sermayelerin hayatımız içinde dengeli ve adil bir biçimde kullanılması gerekir. O nedenle, insan ilişkilerinde adalet duygusu çok önemlidir. İnsan hayatında sevgi ve disiplin ölçülü olmalıdır. Sevgi ve disiplinin dini terminolojideki karşılığı merhamet ve adalettir. Maddiyat konusuna gelirsek, parayı da adaletli kullanmak gerekir. Sosyal ve psikolojik sermayeyi de adaletli kullanmak gerekir. Ama evlilikte tüm bunlar bir bütündür, para tek ayak değildir. - Ayrılma ahlakı nasıl olmalı?
Ayrılma ahlakı önemli ama evliliği sürdürmek esas olmalı. Evlilik bir geminin okyanusa açılması gibidir. Okyanusun ortasında ben bırakıyorum, gidiyorum diyemezsiniz. Bir sorumluluğu vardır bu işin. Ama kaçınılmaz olarak bırakmanız gerekiyorsa, elinizden gelen her şeyi yapmışsanız, ayrılık bir sonuç olarak ortaya çıkar. Boşanma bir seçenek olmamalı. En ufak tartışmada, boşanalım derseniz, o evlilik yürümez. Karı-kocalıktan boşanma olabilir ama anne babalıktan boşanamazsınız. Böyle olursa çocuklarda gelecekle ilgili güven oluşur. Anne babalar çocuklarına; ‘Sizin iyiliğiniz için bir araya geleceğiz’ mesajını vermeliler. Bu mesaj ayrılma ahlakına uygundur. Eşler çocuklarının geleceği için insani ilişkilerini devam ettirebilirler. Bu ahlaki duruşu olan bir ayrılmadır. Ama maalesef duygu temelli boşanmalarda bu gerçekleşemiyor. Ahlaki normları olmayan boşanmalar, kişileri üçüncü sayfa cinayetlerine götürür.
Prof. Dr. Tarhan'ın "Son Sığınak Aile" kitabında yer verdiği "Evlilik Niyet Sözleşmesi" şöyle: Aşağıdaki maddeleri ön şartsız olarak kabul ediyorum: 1. İki ayrı kişiyiz; ancak bir bütünün parçalarıyız. Özgürlüklerimiz ve sorumluluklarımız arasındaki dengeyi unutmayacağız. 2. Ortak ideallerimiz ömür boyu sevgi, saygı ve güvene dayalı birlikte yaşama hedefidir. 3. Büyük kararları birlikte alacağız. Karar verirken en önemli değerlerimiz açıklık, dürüstlük, karşılıksız sevgi ve empatidir. Yöntemimiz iyi işbirliği kurabilmek için birbirimizin isteklerini, duygularını ve ihtiyaçlarını anlama çabasıdır. 4. Farklı düşünsek bile birbirimizden çok şey öğreneceğiz, konuşarak ve sevgi dillerini kullanarak çözüm yolları geliştireceğiz. 5. Öncelikle bir diğerimizi değil, kendimizi geliştirmeye çalışacağız. 6. Birbirimizin özel ve sessiz anlarına ve estetik anlayışına saygı duyacağız. 7. Evimizi evrensel değerlere uygun, kurallı bir ortam yapacağız ve bu kurallara birlikte uyacağız. 8. Diğer aile yakınlarımız ve büyüklerimiz bizim için değerli ve önemlidirler. Ancak özelimizin bizde kalmasına özen göstereceğiz. 9. İlişkimizde güven esas, kuşku istisnadır. Kriz anında aile büyüklerimin ve uzmanların hakemliğini kabul ediyoruz. 10. Çocuklarımızın iyi yetişmesi için evimizin sıcak, sevimli ve mutlu eden bir ortam olmasının farkındayız. Prof. Dr. Nevzat Tarhan
| 
